دولت، عامل اصلی ایجاد ناترازی در تجارت خارجی/ نبود استراتژی و تحریم‌ها، دو عامل تاثیرگذار بر صادرات
وزیر صمت به تازگی در جمع بازرگانان از ناترازی تجاری گله کرده و ایران را واردکننده صرف کالا از برخی کشورها معرفی کرده؛ ایرادی که به اعتقاد کارشناسان حوزه صادرات، مقصر اصلی آن خود دولت است که با روش‌های غیرعملیاتی بازگشت ارز صادراتی از یک سو و فقدان استراتژی صادراتی در کشور در کنار وجود تحریم‌ها سبب شده ایران هرگز نتواند از فرصت توافقنامههای دوجانبه به درستی استفاده کند.
به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین، عباس علی آبادی وزیر صمت در نهمین جلسه هیات نمایندگان اتاق ایران دوره دهم، با تاکید بر توسعه روابط تجاری ایران، بیان کرد: در حال حاضر با اوراسیا، ترکیه و روسیه قرارداد تجارت آزاد داریم اما اجرا نمی‌شود؛ چراکه درست نوشته نشده است و نیاز به اصلاحاتی دارد.
او در این نشست از وجود ناترازی در صادرات با برخی کشورها هم گله کرد و گفت: این وضعیت نگران‌کننده است و در ارتباط با برخی کشورها تنها واردکننده هستیم. موانع و پیچدگی‌های بسیاری در مسیر صادرات وجود دارد اما راهکارهایی هم وجود دارد. بنده معتقدم که امکان‌پذیر است که بتوانیم با راهکارهایمناسب، خوب کار کنیم.
اما نگرانی وزیر صمت در ارتباط با ناترازی با کدام کشورهاست و چه عواملی باعث ایجاد این ناترازی شده است؟
نبود استراتژی عامل از دست رفتن بازارها
علیرضا شیرمحمدی رئیس هیات‌مدیره مرکز دائم صادرات و فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران در این رابطه به «اقتصاد آنلاین» بیان کرد: در نشست اخیر اتاق بازرگانی یکی از حضار،صادرات به عراق و افغانستان را زیر سئوال برده و گفته بود که چرا باید این همه صادرات به این دو کشور داشته باشیم.
او افزود: با توجه به اینکه هیچ گونه استراتژی صادراتی برای کشور وجود ندارد، خیلی راحت بازارهای موجود را هم از دست می‌دهیم. در چنین شرایطی نباید کسی که در اتاق بازرگانی فعال است، با سخنانش به بزرگترین مقاصد صادراتی کشور ضربه بزند.
رئیس هیات‌مدیره مرکز دائم صادرات و فرصت‌هایسرمایه‌گذاری ایران گفت: کدام کشور صادرات خود به یک کشور دیگر را تحقیر می‌کند و از آن اشکال می‌گیرد؟ عراق و افغانستان دو بازار همسایه ما هستند و طبق قانون جاذبه،نزدیک‌ترین بازارها به ما به حساب می‌آیند. اگر میزان ذخایر طلا و ارز عراق را در نظر بگیریم، بسیار وضعیت خوبی دارند و چرا در این وضعیت، باید درباره بازار صادراتی خود این‌گونه صحبت کنیم؟
او اضافه کرد: موضوع اصلی این است که ما برای صادراتاستراتژی نداریم و موضوع ناترازی در روابط ما با کشورهای هدفمان کاملا مشهود است. زیرا ما باید در این رابطهسیاستگزاری کنیم.
شیرمحمدی ادامه داد: کشور ترکمنستان یکی از کشورهای همسایه ما است که در سال ۹۲ برای تهاتر با این کشور تصمیمی گرفته شد. این تصمیم منجر شد که بلافاصله روابط تجاری ما با ترکمنستان از ۳۰۰ میلیون دلار به یک میلیارد دلار افزایش یابد.
او بیان کرد: ما نباید فکر کنیم که ناترازی روابط تجاری ما با کشورهای دیگر خودکار به‌وجود می‌آید. این تصمیم‌گیری‌های ما و خصوصا دولت است که باعث ایجاد ناترازی می‌شود. عربستان سعودی می‌تواند یکی از بازارهای بسیار خوب برای ایران باشد.سئوال این است که چرا بعد از گذشت بیش از یک سال از ایجاد روابط سیاسی با این کشور، هنوز روابط تجاری‌مان شکل نگرفته است.
رئیس هیات‌مدیره مرکز دائم صادرات و فرصت‌هایسرمایه‌گذاری ایران گفت: موضوع دوم این است که چرا در اتحادیه اوراسیا علیرغم انعقاد یک توافقنامه خوب و مشکلات فراوان برای روسیه، هنوز روابط ما با این کشورها مطلوب نیست و سهم ما از بازار این کشور قابل قبول نیست.
او اضافه کرد: فکر می‌کنم بالای هزار هیات تجاری از ایران به سرپرستی وزیر، رئیس جمهور، معاون رئیس جمهور، معاونین وزرا و تمام اتاق‌های بازرگانی به روسیه اعزام شده‌اند اما چرا اتفاقی نیفتاده است. علت اصلی این است که شکل‌گیری روابط تجاری با کشورهای دیگر، دارای یک اصولی است که ما این اصول را به درستی اجرا نمی‌کنیم.
شیرمحمدی توضیح داد: امروز بعد از این همه زحمت، تنها قرارداد و توافقنامه تجاری استانداردی که بین ایران و یک منطقه جغرافیایی امضا شده است، توافقنامه تجارت ترجیحی اوراسیا است که قرار است بعد از تصویب در مجالس دو طرف، تبدیل به توافقنامه تجارت آزاد شود. اما موضوع مهم این است که انعقاد قرارداد یک طرف و اجرای صحیح این قرارداد، باید بتواند باعث ایجاد یک سطح مطلوب و تراز بین کشورها شود ولی ما به اینمسئله توجه نداریم.
تصاحب پنبه کشورهای شمالی توسط چین
رئیس هیات‌مدیره مرکز دائم صادرات و فرصت‌هایسرمایه‌گذاری ایران با اشاره به وضعیت صادرات ما به کشورهای روس زبان و نیاز ایران به پنبه گفت: سالانه نزدیک به ۱۲۰ هزار تن پنبه نیاز داریم که ۲۰ هزار تن آن در داخل کشت می‌شود. نیاز به واردات ۱۰۰ هزار تن پنبه داریم.
او افزود: غفلت ما از رابطه تجاری با کشورهای شمالی باعث شده است که چین در آنجا سرمایه‌گذاری کند و کل پنبه موجود در این منطقه را ببرد. در حالی که اگر با کشورهایی مثل ازبکستان و تاجیکستان بلافاصله بعد از اینکه نیاز پنبه را احساس کردیم،توافقنامه تجاری PPA امضا می‌کردیم و کالاهای تجاری مورد نیاز آنها را تامین می‌کردیم، پنبه وارداتی از این کشورها تامین می‌شد. روابط تجاری‌مان هم با این شیوه تراز می‌شد.
شیرمحمدی یادآور شد: کشور ارمنستان در شمال ارس معادن مس، مولیبدن، الماس، طلا و نقره دارد. چرا ما فکر می‌کنیم که این کشور چیزی ندارد؟ در عراق هم همین‌طور است. باید با زاویه دید بازتر به بازارها نگاه کنیم.
او افزود: بازار عراق امروز میلگرد، دو سال قبل لبنیات و سه سال پیش در ماکارونی به خودکفایی رسید و دیگر از ما این محصولات را نمی‌خرند اما تکلیف ما چیست؟ تکلیف ما این است که به جای قهر کردن از این بازار، اگر دیگر میلگرد نمی‌خرند و شروع به تولید این محصول کردند، ما هم در تولیدشان سهیم باشیم. در گام دومبه آنها شمش بفروشیم و در گام بعد کنستانتره در سبد صادراتی‌مان قرار بگیرد تا حضورمان در عراق تثبیت شود.
رئیس هیات‌مدیره مرکز دائم صادرات و فرصت‌هایسرمایه‌گذاری ایران تاکید کرد: ایجاد تراز تجاری بین کشورها کار حساب شده‌ای است. باید به اندازه کشورها سیاست و استراتژی داشته باشیم و بدانیم با هر کشور چگونه رفتار کنیم.این استراتژی باید در روابط تجاری در تمام بدنه از رئیس جمهور تا معاونین، وزرا و بخش خصوصی مورد توجه قرار گیرد و همه از آن مطلع باشند. این‌گونه نباشد که فردی مقاصد صادراتی را تحقیر کند. یک فرد بی‌اطلاع نمی‌داند که ذخایر ارزی عراق در حال افزایش است و ما باید دنبال ایجاد زمینه برای صادرات به این کشور و از طریق عراق به سایر کشورها باشیم.
او افزود: باید در خصوص تجارت لایه‌هایی ایجاد کنیم که هم خودمان منفعت ببریم و هم کشورهای همسایه نفع ببرند. در تجارت هیچ موقع نمی‌توانید بگویید که فقط من منفعت ببرم. تجارت یک رابطه دو طرفه است. در دیپلماسی اقتصادی می‌گویند رابطه تجاری یک رابطه رفت و برگشتی است. باید به شکلی آن را تنظیم کنید که به صورت خودکار توسعه و افزایش یابد و طرفین انگیزه لازم را پیدا کنند که برای بزرگتر شدن رابطه تجاری همکاری کنند.
تجارت ناتراز با امارات، چین و ترکیه
جمشید نفر، دبیر کنفدراسیون صادرات ایران نیز در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین درباره کشورهایی که وزیر صمت صادراتمان را با آنها ناتراز می‌داند، بیان کرد: فکر می‌کنم منظور او امارات، چین و ترکیه باشد. از این کشورها به اندازه‌ای که واردات داریم،صادرات نداریم. این هم مقصرش دولت است.
او ادامه داد: دولت از سیاست‌های اقتصادی حمایت نمی‌کند و اگر کالایی را که مورد نیاز کشور ما هست، از یک کشور خاص می‌آورد، متعاقب آن باید تفاهم نامه‌های دو یا چند جانبه امضا کند که بتوانیم از فرصت‌های صادراتی استفاه کنیم.
نفر درباره اجرایی نشدن توافقنامههای تجارت آزاد گفت: در رابطه با اوراسیا، آن موافقتنامه نهایی که تازگی‌ها اتفاق افتاده است،خیلی جدید است و مفاد آن هنوز هم برای بازرگانان خیلی مشخص و معین نیست. به خاطر جدید بودنش هنوز از این فرصتی که ایجاد شده و یا در شرف تکمیل، نمی‌توان استفاده کنیم. ولی به هر حال اگر قرار باشد که ما تراز منفی نداشته باشیم، باید از ظرفیت‌ها استفاده شود.
دبیر کنفدراسیون صادرات ایران یادآور شد: کشوری مثل عراق بعد از جنگ هیچ زیرساختی نداشت و تمام نیازهایش را از کشور ما به دلیل سهل الوصول و ارزان بودن، مهیا می‌کرد. اما کم کم در ساختار اقتصادیش قوی شد و بازارها را با محصولات خودش جایگزین کرد.
او اضافه کرد: عراق در برهه‌ای از ایران واردات داشت اما در بعضی از کالاها که خودشان به خودکفایی رسیدند، واردات از ایران متوقف شد. با توجه به اینکه عراق یک کشور بسیار مهم برای صادرات ایران است، من احساس یک تهدید بزرگ می‌کنم. شایدبه زودی دیگر ایران نتواند به عراق آن‌طور که قبلا صادر می‌کرد، صادرات داشته باشد.
صادرات نیازمند برنامه‌ریزی منسجم
نفر درباره راهکارهای اصلاح ناترازی صادرات تاکید کرد: در این رابطه به یک برنامه‌ریزی منسجم، مرتب و زمان‌بندی شده نیاز است تا هیچ موقع به مشکل ناترازی با کشورها بر نخوریم. بایدصادراتمان به واردات از کشورها بچربد تا تراز مثبت باشد.
او در باره تفاهم نامه تجارت آزاد با روسیه و ترکیه گفت: در رابطه با روسیه که همان توافقنامه اوراسیا است. در رابطه با ترکیه ما قراردادهای خیلی قدیمی در رابطه با سازمان اکو داریم که متاسفانه از اینها هم استفاده نکردیم.
دبیر کنفدراسیون صادرات ایران درباره عدم استفاده از این قراردادها بیان کرد: مذاکرات سیاستمدارها در استفاده از این قراردادها خیلی می‌تواند موثر باشد. متاسفانه چون همیشه تجارت ما با توجه به شرایط تحریم شرایط متفاوتی است بوده و نیازهای فوری داشتیم، از هر کشوری که ساده‌تر می‌توانستیم این نیاز را برطرف کنیم، کالا وارد کرده‌ایم.
او افزود: ما برای خود برنامه‌ریزی نداشتیم اما کشورهای دیگر با برنامه جلو می‌روند. برای برنامه‌ریزی فرصت دارند و مثلا اگر پای مذاکره یک تفاهم نامه دو جانبه می‌نشینند، به شرط خرید کالاهایشان، اقدام به واردات می‌کنند.
نفر گفت: اما ما همیشه تصمیماتمان با توجه به شرایط تحریم و عدم داشتن برنامه منظم و مرتب برای واردات بوده است.خلق‌الساعه تصمیم‌گیری کردیم و نتوانستیم از امتیازی که می‌دهیم یک امتیاز بگیریم.
